Brontekst bekijken van Praktijkvoorbeelden samen wonen, werken en beslissen

Samen wonen, samen werken en samen beslissingen nemen, is niet altijd makkelijk. Om prettig met elkaar samen te kunnen wonen en leven is het belangrijk dat er duidelijke afspraken en procedures zijn, en dat je elkaar op een goede manier erop kunt aanspreken als de dingen niet gaan zoals je had verwacht.

In november 2018 was dit het thema van de ledenvergadering. Het bleek dat veel woongemeenschappen al inspirerende procedures en gewoontes hebben ontwikkeld om het samenleven zo plezierig mogelijk te maken. Besloten is om deze voorbeelden te verzamelen en beschikbaar te maken voor andere woongemeenschappen. Begin 2019 is een enquête gehouden over de gezamenlijke woonvisie, werving van nieuwe bewoners, omgangsvormen, betrokkenheid, nieuwe initiatieven, wijze van besluitvorming, vertrouwenskwesties en conflictsituaties.

Om nog wat meer reacties te krijgen, is de enquête eind 2020 herhaald, met wat minder vragen. Hieronder een samenvatting van de antwoorden.

=Visie op het gemeenschappelijk wonen=
Bij het opzetten van een woongemeenschap wordt vaak wel een gezamenlijke visie geformuleerd. 
Bestaat het project eenmaal, dan wordt hier in het algemeen niet meer zo’n groot belang aan gehecht. Het doel blijft wel om samen verantwoordelijkheid te nemen voor de woon- en leefomgeving, naar elkaar om te kijken, en goed gebruik te maken van de voordelen van het gemeenschappelijk wonen.  

=Verwachtingen van elkaar=
Bewoners van woongemeenschappen verwachten dat ze aandacht voor elkaar hebben, dat ze elkaars privacy respecteren, en open en respectvol met elkaar omgaan. Ze verwachten dat iedereen meedoet aan gemeenschappelijke activiteiten, waaronder ook vergaderingen, en zijn aandeel neemt in collectieve taken, zoals schoonmaak en onderhoud. De verwachtingen zijn soms neergelegd in huisregels. Bij meer idealistische groepen wordt ook gekeken naar die idealen, zoals leven met de natuur, soberheid, eerlijkheid en verantwoordelijkheid.

=Aanspreekcultuur =
Binnen groepen wordt het vaak moeilijk gevonden om elkaar erop aan te spreken als er iets mis is. Toch ziet iedereen wel het belang hiervan in, en wordt geprobeerd om een aanspreekcultuur te bevorderen, bijvoorbeeld door bij elke vergadering ruimte te maken voor een rondje "klein huishoudelijk leed". Het vraagt oefening om hierover op een verbindende manier met elkaar te communiceren. Niet iedereen is daar even goed in. 

=Motivatie van nieuwe bewoners=
In de meeste woongemeenschappen bestaat een uitgebreide selectieprocedure voor nieuwe bewoners. Soms moeten zij vooraf schriftelijk motiveren waarom zij hier willen wonen, en wat zij denken te zullen gaan bijdragen. Overal worden intakegesprekken gehouden, meer of minder intensief, en met veel of met weinig bewoners. Gebeurt de selectie door een kleine groep bewoners, dan is daar soms kritiek op van de anderen. Nieuwe bewoners kunnen hun motivatie ook laten zien door actief aan projecten mee te werken. Soms wordt hen gevraagd om een intentieverklaring te tekenen. Ook dan is niet altijd gegarandeerd dat zij later ook even actief zullen blijven.  

=Blijvende betrokkenheid=
Niet alle leden van een woongemeenschap nemen steeds deel aan gemeenschappelijke activiteiten zoals samen eten, koffiedrinken of een baravond. Dat wordt meestal niet als een probleem gezien. Anders wordt het als mensen ook nooit bij een vergadering zijn, of niet meedoen aan de collectieve taken. Om de betrokkenheid te stimuleren, kunnen ontmoetingen gecombineerd worden, zoals een klusdag met een feest, of een etentje met een inhoudelijke bespreking. Regelmatig vergaderen, maar dan kort, werkt beter dan af en toe een lange vergadering. Als iemand echt wil afhaken, is daar uiteindelijk weinig tegen te doen. Toch kan wel geprobeerd worden om de actieve deelname wat minder vrijblijvend te maken, bijvoorbeeld door hierover iets vast te leggen in het huishoudelijk reglement of in een intentieverklaring die de bewoners ondertekenen. Ook kan elk jaar opnieuw aan iedereen worden gevraagd wat hij of zij in het komende jaar voor de woongemeenschap wil gaan doen. 

=Ruimte voor nieuwe ideeën=
Hier wordt verschillend naar gekeken. Sommige bewoners hebben de neiging om voor de muziek uit te lopen, en geen rekening te houden met mogelijke bedenkingen van anderen. Andersom zijn er ook ervaringen van te starre procedures en onnodige weerstand. In het algemeen is er wel ruimte voor nieuwe initiatieven, maar geldt als voorwaarde dat het idee past binnen de uitgangswaarden van de woongemeenschap, dat er tijdig afstemming plaatsvindt, en dat er uiteindelijk voldoende draagvlak voor blijkt te zijn.   

=Besluitvorming en verdeeldheid=
In grotere woongemeenschappen worden beslissingen doorgaans bij meerderheid genomen, vaak volgens vastgestelde regels. Wel wordt ruim de tijd genomen voor de voorbereiding. Alle relevante informatie wordt verzameld en gedeeld, zodat alle aspecten kunnen worden meegewogen. Bij de besluitvorming wordt vaak ook rekening gehouden met emoties, gevoeligheden  en oud zeer. Bij heel ingrijpende beslissingen, of in kleinere woongemeenschappen en in subgroepen (clusters), wordt soms gestreefd naar consensus, dat wil zeggen dat een voorstel pas wordt aangenomen als niemand daar zwaarwegende bezwaren tegen heeft.

=Conflictsituaties en bemiddeling=
Conflicten komen overal wel eens voor. Het wordt belangrijk gevonden dat ergernissen tijdig en open besproken kunnen worden, en dat er met respect naar elkaar wordt geluisterd. Meestal wordt de oplossing eerst gezocht binnen de eigen groep. Het bestuur van de woongemeenschap neemt soms een bemiddelende rol op zich, soms wordt er een vertrouwenscommissie van enkele bewoners ingesteld, of wordt er een beroep gedaan op buurtbemiddeling. In een enkel geval wordt er een mediator ingeschakeld. Pogingen om onderlinge conflicten samen op te lossen, worden als waardevol gezien, maar zijn niet altijd succesvol.